Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς αποτελεί συνέχεια και μετεξέλιξη της Εταιρείας Πολιτικού Προβληματισμού “Νίκος Πουλαντζάς”, που ιδρύθηκε το φθινόπωρο του 1997 με πρωτοβουλία του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου (σήμερα Συνασπισμός της Αριστεράς, των Κινημάτων και της Οικολογίας).
Η δημιουργία του αποσκοπεί στην καλλιέργεια των αξιών της Αριστεράς και τη συστηματική ανάπτυξη του προβληματισμού της σχετικά με επίκαιρα κοινωνικά, οικολογικά, πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά θέματα της εποχής μας. Στους στόχους του Ινστιτούτου περιλαμβάνονται, επίσης, η προσπάθεια συμβολής στον ιδεολογικό και θεωρητικό προβληματισμό, καθώς και τον προγραμματικό λόγο της ανανεωτικής, ριζοσπαστικής και οικολογικής Αριστεράς,όπως και στην επιμόρφωση των στελεχών της, ιδιαίτερα των νέων.